2024/2025 oʻquv yilida Toshkent davlat tibbiyot universiteti bitiruvchilarining mehnat bozoridagi ishtiroki ortmoqda.
Joriy yil 8-avgust kuni Prezidentimiz rahbarligida oliy oʻquv yurtlari bitiruvchilari bandligini taʼminlash masalalariga bagʻishlangan yigʻilishda mamlakatimiz oliy taʼlim tizimidagi tub islohotlar, ayniqsa, moliyaviy va tashkiliy mustaqillikka erishgan OTMlar faoliyatida kuzatilayotgan ijobiy oʻzgarishlar atroflicha tahlil qilindi. Shuningdek, akademik va moliyaviy mustaqillik berilgan oliy taʼlim muassasalarida taʼlim sifati va raqobatbardoshligi sezilarli oshgani, ilmiy tadqiqot faoliyatiga investitsiya jalb qilish imkoniyati kengaygani eʼtirof etildi.
Huquqiy asos sifatida 35 ta oliy taʼlim muassasasiga moliyaviy va akademik mustaqillik berilgani tizimda tashabbus va erkinlik muhitini yaratdi. Bozor iqtisodiyoti talablariga mos kadrlar tayyorlash, innovatsion taʼlim texnologiyalarini keng joriy etish va milliy taʼlim tizimini xalqaro standartlarga integratsiya qilish jarayoni jadallashdi. Natijada oliygohlar oʻz rivojlanish strategiyalarini mustaqil belgilash, moliyaviy resurslarini samarali boshqarish va mehnat bozorida talab yuqori yoʻnalishlarda mutaxassislar tayyorlash imkoniyatiga ega boʻldi.
Yigʻilishda toʻplangan tajriba asosida bitiruvchilar bandligini taʼminlashda yangi qoidalarni joriy etish taklifi ilgari surildi. Xususan, endi “oʻzini oʻzi band qilgan” sifatida roʻyxatga olingan shaxslar ishga joylashganlar qatorida hisobga olinmaydi. Bu orqali ish bilan taʼminlash statistikasi real mehnat bozori talablariga yaqinlashadi, bitiruvchilarning bilim va koʻnikmalari esa toʻgʻridan toʻgʻri ish joyida qoʻllanishini taʼminlaydi.
Oliy taʼlim muassasalari rektorlari vakolati kengaytirildi. Endi rektorlar oʻz oʻrinbosarlarini mustaqil tayinlaydi, nomzodlar esa oliygoh kengashida yillik dasturlarini himoya qiladi. Shu bilan birga, rektorlar belgilangan moliyalashtirish va shtat birliklari doirasida professor- oʻqituvchilar hamda boshqaruv xodimlari tarkibini shakllantirish, yoʻnalish va ixtisoslikdan kelib chiqib, super kontrakt miqdorini tabaqalashgan tarzda belgilash huquqiga ega boʻladi.
Oliy taʼlim boʻyicha oʻtkazilgan barcha yigʻilishda yoshlarimiz hayoti, bilim olishi, akademik faoliyati doimo Prezidentimizning diqqat markazida turadi. Bu gal ham shunday boʻldi: abituriyentlar uchun yangi imkoniyat yaratilgani maʼlum qilindi. Gap shundaki, endi abituriyent oʻzi tanlagan beshta oliygohdan birortasiga kirish uchun yetarli ball toʻplay olmasa, ammo uning natijalari boshqa oliygohdagi boʻsh oʻringa mos kelsa, oʻsha oliygoh rektori uni kontrakt asosida oʻqishga qabul qilishi mumkin. Bu tizim, ayniqsa, tibbiyot sohasida talab yuqori boʻlgan mutaxassislarni tayyorlash jarayonida muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki tibbiyotda har bir yillik qabul jarayoni ortida mamlakat sogʻliqni saqlash tizimining strategik ehtiyojlari yotadi. Qolaversa, chekka-chekka tumanlar, qishloq va ovullarga oʻz joyidan chiqqan malakali kadrlar tayyorlab berish imkoniyati tugʻiladi.
Yangi oʻquv yilidan oliy taʼlim tizimidagi mazkur islohotlar nafaqat iqtisodiyotning turli tarmoqlari uchun raqobatbardosh kadrlar yetishtirishga, balki tibbiyot, farmasevtika va tibbiy muhandislik sohalarida xalqaro standartlarga mos, ilgʻor bilim hamda koʻnikmaga ega mutaxassislar tayyorlashga xizmat qiladi. Bu esa mamlakatda sogʻliqni saqlash sifati va samaradorligini oshirish bilan birga milliy tibbiyot sanoatining innovatsion rivojlanish bosqichiga oʻtishi uchun mustahkam poydevor yaratadi.
“Yangi Oʻzbekiston” universitetida samarali qoʻllanayotgan zamonaviy baholash tizimi barcha oliy taʼlim muassasalarida joriy etiladi. Mazkur tizim moliyalashtirish jarayonini natijaviylikka bogʻlaydi va universitetlarning asosiy koʻrsatkichlarini aniq mezonlar asosida baholashni nazarda tutadi. Binobarin, bitiruvchilarning bandlik darajasiga 40 ball, ilmiy tadqiqotlar boʻyicha tarmoq buyurtmalari va ishlanmalarni tijoriylashtirishga 30 ball, ilmiy salohiyat hamda xalqaro nufuzli jurnallarda maqolalar chop etilganlik holatiga 20 ball, mahalliy va xorijiy grantlarni jalb qilishga esa 10 ballgacha beriladi. Shu tariqa umumiy 100 ballik baholash tizimi orqali universitetlar faoliyati kompleks tahlil qilinadi.
Bu tizim oliy taʼlim muassasalaridagi oʻquv jarayoni sifatini taʼminlash bilan birga amaliy tadqiqotlar samaradorligini oshirish, innovatsion yechimlarni hayotga tatbiq etish va xalqaro hamkorlikni kengaytirishga xizmat qiladi. Universitetlar endi moliyalashtirishda koʻproq ball toʻplash uchun mehnat bozori talablariga mos kadrlar tayyorlash, ilmiy ishlanmalarni amaliyotga joriy etish va xalqaro loyihalarda faol ishtirok etishga intiladi.
Yigʻilishda, shuningdek, yaqin yillarda Oʻzbekistonda qiymati 83 milliard dollarga teng yirik sanoat va infratuzilma loyihalarini amalga oshirish rejalashtirilgani maʼlum qilindi. Ushbu loyihalar natijasida faqat sanoat sohasining oʻzida 500 mingga yaqin yuqori malakali mutaxassisga ehtiyoj paydo boʻlishi prognoz qilinmoqda. Salmoqli koʻrsatkichlar tibbiyot sohasining salohiyati sezilarli darajada oʻsishini anglatadi. Shu bilan birga, mehnat bozorida yangi avlod kadrlariga talab keskin ortgani, oliy taʼlim muassasalari oldida bozor talablariga toʻliq javob beradigan, amaliy koʻnikmalarga ega mutaxassislar tayyorlash vazifasi turgani yorqin namoyon boʻladi.
Shu oʻrinda tibbiyot taʼlimidagi jadal islohotlarga bir oz toʻxtalsak. 2024/2025 oʻquv yilida Toshkent davlat tibbiyot universiteti bitiruvchilarining mehnat bozoridagi ishtiroki ortmoqda. Xususan, yakuniga yetgan oʻquv yilida universitetimizni 3504 talaba muvaffaqiyatli tamomladi. Ularning 3188 nafari, jumladan, 162 magistr ish bilan taʼminlangan. Umumiy bandlik darajasi 90,9 foizni tashkil etgan. Ularning 58 foizi davlat tibbiyot muassasalarida, 32,9 foizi esa xususiy tibbiyot tashkilotlarida ish boshlagani sogʻliqni saqlashning barcha segmentini malakali kadrlar bilan taʼminlashda universal tayyorgarlik va bozorga moslashuvchanlik amaliyotidan dalolat beradi. Davlat granti boʻyicha tahsil olganlar bilan toʻrt tomonlama, toʻlov- shartnoma asosida oʻqiganlar bilan esa uch tomonlama shartnomalar asosida mehnat munosabatlari rasmiylashtirilgani kadrlar taqchilligini tizimli bartaraf etishga hissa qoʻshmoqda.
Tizimda 316 nafar yoki 9,1 foiz bitiruvchi hozir rasman band emas. Ular tarkibi tahlil qilinganda 6,9 foizi (241 nafar bitiruvchi) dekret taʼtilida ekani, 0,8 foizi (28 nafari) magistratura yoki ordinaturaga hujjat topshirgani uchun ish boshlamagani, 1,3 foizi (47 nafari) esa xorijga stajirovka, taʼlim yoki ish maqsadida chiqqani aniqlangan.
Umumiy bitiruvchilarning 1259 nafari (36,8 foizi) magistratura va klinik ordinaturaga hujjat topshirgan, ularning koʻpi ishlash bilan bir vaqtda oʻqish niyatida. Bu holat tibbiyot kadrlarining uzluksiz malaka oshirishi va ilmiy-amaliy tayyorgarligini chuqurlashtirish tendensiyasini yaqqol namoyon qiladi.
Prezidentimiz ilgari surgan ilmiy-innovatsion gʻoyalardan kelib chiqib, Toshkent tibbiyot universiteti oʻz tarkibida Sunʼiy intellekt laboratoriyasi markazini tashkil etish boʻyicha aniq va amaliy chora-tadbirlar rejasini ishlab chiqdi. Mazkur markazning asosiy maqsadi zamonaviy tibbiyotni ilgʻor raqamli texnologiyalar bilan uygʻunlashtirgan holda innovatsiyalarni amaliyotga joriy etish uchun amaliy tadqiqot va tajriba maydonini yaratishdan iborat. Laboratoriyada magistrlar, doktorantlar va ilmiy izlanuvchilar ustoz-shogird anʼanasiga tayangan holda tibbiyot sohasida qoʻllanishi maqsad qilingan, shuningdek, mustaqil yaratilgan tibbiy qurilmalarni ishlab chiqish va sinovdan oʻtkazish imkoniyatiga ega boʻladi. Shu maqsadda yoshlarni qoʻllab-quvvatlash, ularga keng imkoniyatlar yaratish, sunʼiy intellekt sohasida startaplar va ilmiy loyihalarni moliyalashtirish hamda kelgusida amaliyotga joriy qilish Toshkent tibbiyot universitetining ustuvor vazifalaridan biri etib belgilandi.
Sinov jarayoni muvaffaqiyatli yakunlangach, patent olish orqali ishlanmalar huquqiy jihatdan muhofaza qilinadi va tizimli ishlab chiqarishga yoʻnaltiriladi. Bunday tibbiy-texnik mahsulotlar nafaqat mahalliy sogʻliqni saqlash tizimining uskuna va texnologiyalarga ehtiyojini qoplash, balki xalqaro bozorga eksport qilish imkoniyatini ham kengaytiradi.
Toshkent tibbiyot universitetida ham tibbiyot muhandisligiga ixtisoslashgan ilmiy-texnika texnoparki shakllanadi. Anʼanaviy muhandislikdan farqli ravishda unda sohaga xos innovatsion yechimlarga ega tibbiy jihozlar, yuqori aniqlikdagi tibbiy uskunalar va raqamli diagnostika vositalari ishlab chiqiladi. Shu orqali tibbiyot taʼlimining nazariy va amaliy tarkibi ilgʻor muhandislik ishlanmalari bilan boyiydi. Talabalar esa taʼlim jarayonida haqiqiy ishlab chiqarish va tadqiqot muhitida tajriba orttiradi. Natijada mamlakatimizda tibbiyot, muhandislik va sunʼiy intellekt sohalari uygʻun rivojlanadi. Innovatsion salohiyatga ega yangi avlod mutaxassislarini tayyorlash uchun mustahkam akademik va texnologik platforma yaratiladi. Bu esa Oʻzbekistonning global ilmiy-texnik taraqqiyotdagi nufuzini mustahkamlaydi, tibbiyot sohasida yuqori texnologiyali mahsulotlar eksportida yangi bozor eshiklarini ochadi.
Yigʻilishda talabalarning bilim va amaliy koʻnikmalari ikkinchi kursdan soʻng ularni ishga jalb qilish istagida boʻlgan investorlar ishtirokida yillik baholanishi taʼkidlandi. Yangicha baholash jarayoni natijalari bitiruvchilarning diplom ishiga ham bevosita taʼsir koʻrsatadi. Chunki ular loyihada belgilangan aniq muammolarni yechish asosida ilmiy ish yoqlaydi. Natijada bitiruvchilarning malakasi ish beruvchi talabiga toʻliq mos keladi va ular kafolatli ravishda ishga joylashtiriladi. Yangi tizim mehnat munosabatlarida ham xususiy sektor uchun ragʻbatlantiruvchi mexanizm sifatida xizmat qiladi. Xususan, bitiruvchini ishga olgan korxonalar tadbirkorlik faoliyatining milliy reytingida qoʻshimcha ball oladi. Bunday jarayon, albatta, xususiy sektordagi shifoxonalar va boshqa subyektlarga ham joriy qilinadi. Yigʻilishda belgilab berilgan chora-tadbirlar, ayniqsa, tibbiyot taʼlimining kelgusi rivojlanish istiqbollari uchun ulkan ahamiyat kasb etadi. Chunki tibbiy yoʻnalishlarda kadrlar tayyorlash jarayonida nazariy bilim va amaliy mashgʻulotlar oʻzaro bogʻliq boʻlib, talabalarning akademik salohiyatini real tibbiy amaliyot bilan uygʻunlashtirish samaradorligini keskin oshiradi. Yangi tizimda yirik tibbiyot klasterlari va zamonaviy klinikalar uchun maxsus modullar joriy etilishi, tibbiy muhandislik, biotibbiyot uskunalari dizayni, raqamli diagnostika, klinik tadqiqotlar metodologiyasi kabi yoʻnalishlar zamonaviy sogʻliqni saqlash sohasining strategik ehtiyojlariga toʻgʻridan toʻgʻri javob beradi.
Talabalar bu modullarni puxta oʻzlashtirgan holda ikkinchi kursdan soʻng klinik bazalarda amaliy tayyorgarlikdan oʻtadi. Ularning bilim va koʻnikmalari investorlar ishtirokida baholanadi. Diplom ishlarining mavzusi esa real tibbiyot loyihalaridagi aniq muammolarni hal qilishga yoʻnaltiriladi. Bu orqali bitiruvchilarning kasbiy tayyorgarligi bozor talablariga toʻliq mos keladi, ularning ishga joylashishi esa kafolatlanadi.
Shu bilan birga, milliy sogʻliqni saqlash tizimi ilgʻor texnologiya va innovasion yechimlar asosida yangi bosqichga koʻtariladi. Istiqbolda ushbu islohotlar natijasida tibbiyot taʼlimi va ishlab chiqarish oʻrtasidagi hamkorlik yanada mustahkamlanib, “universitet — ilmiy innovatsion faoliyat — tijoratlashtirish — amaliyot” bogʻliqligi asosida yangi kadrlar tayyorlash ekotizimi shakllanadi. Bu ekotizim tibbiyot sohasida yuqori texnologiyali mahsulotlar yaratish, ularni mahalliy va xalqaro bozorga olib chiqish, tibbiyot muhandisligi texnoparklari faoliyatini kengaytirish va raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlashga xizmat qiladi.
Yigʻilishda belgilangan chora-tadbirlar tibbiyot taʼlimini innovatsion rivojlanishning yangi bosqichiga olib chiqadi. Yosh avlodning intellektual salohiyatini toʻliq roʻyobga chiqarish, tibbiyot taʼlimini samarali va zamonaviy model asosida takomillashtirish, Oʻzbekistonning xalqaro tibbiyot maydonidagi nufuzini yanada oshirishga yoʻl ochadi.
Shuhrat BOYMURADOV,
Toshkent davlat tibbiyot universiteti rektori
