Ўзбекистон халқ артисти Ботир Зокиров беназир ижодкор эди.
Ўзбекистон халқ артисти Ботир Зокиров таваллудининг 85 йиллигига
У ўзбек эстрада санъатини юксак чўққига кўтариб, ҳаққоний равишда дунё эътирофига сазовор бўлди.
Давлатимиз раҳбарининг ушбу бетакрор санъаткорнинг 85 йиллигини нишонлаш тўғрисидаги қарори маданий-маънавий ҳаётимизда муҳим воқеадир. Атоқли ижодкорнинг ижодий меросига янгича ёндашув, айниқса, ёш хонандалар маҳоратини юксалтиришда катта роль ўйнаши аниқ.
Ҳа, Ботир Зокиров миллий эстрада санъатимизнинг асосчиларидан бири, у Президентимизнинг қарорига қайд этилганидек, “замонавий ўзбек маданиятини дунё миқёсида кенг тарғиб этиш, ижодий ва ижтимоий фаолияти билан халқимиз маънавиятини юксалтиришга беқиёс ҳисса қўшган буюк санъаткор…”. Б.Зокиров айни пайтда Шарқ халқлари мусиқий санъатининг билимдони, дунё узра кенг тарғиботчиларидан эди.
…1996 йил ЎзМТРК таркибидаги “Тошкент халқаро радиоси”нинг Шарқ мамлакатлари учун эшиттиришлар таҳририятига ишга кирдим. Таҳририят низомига кўра, эшиттиришлар тайёрлаш асносида радио дастурлари қайси давлатга мўлжалланган бўлса, Ўзбекистон билан ўша мамлакат ўртасидаги турли соҳаларда, айниқса, адабий-маданий алоқаларга алоҳида урғу берилиши керак эди.
Айнан “Ботир Зокиров ва Шарқ мусиқаси” мавзуида шу шартни инобатга олиб, санъаткорнинг эронча қўшиқларини тинглаб, эшиттириш тайёрлашга киришдим. Эрон учун эшиттиришлар бўлимининг фахрийси Шавкат хоним Гударзий, диктор (айни вақтда эстрада хонандаси ва созанда) Борис Брейва, шунингдек, адабиётшунос Дилбар Рашидийлар Ботир Зокировга эронча қўшиқларни тайёрлашда тил ва услуб жиҳатдан маслаҳат берганликларини менга айтди.
Мен аввал Ашурали Жўраевнинг Ботир Зокиров ҳақидаги “Юрак бўронлари” китобини мутолаа қилиб, сўнг Дилбар опанинг суҳбатига мушарраф бўлдим. Шарқ адабиётининг билимдони Д.Рашидий Ботир Зокиров ҳар бир сўзнинг талаффузига алоҳида эътибор бериб, имлосини қайта-қайта такрорлаб, “ҳифз” этганини, бу ишга жиддий, юксак масъулият билан ёндашгани, шу тариқа улар бир неча пластинка тайёрлагани ҳақида меҳр билан ҳикоя қилиб берди. Унинг айтишича, хонанда бошқа халқлар қўшиқларидаги ҳар битта сўзни то маъносини англамагунча, талаффузини ўхшатмагунча ижро этмасди.
Эшиттириш эфирга узатилганидан сўнг, чет эл радиотингловчиларидан Ботир Зокиров истеъдодига юксак баҳолари ифодаланган хатлар кела бошлади. Хусусан, Б.Зокировнинг жозибали, майин ва сеҳрли овозида “Маро бебус” (“Мени ўп”) таронаси ажойиб акс-садо, олқишларга сазовор бўлди. Шунингдек, Б.Зокиров ижросида “Араб тангоси”, “Орзуларим машъали”, “Ўтмишимга йиғлайман” арабча, “Мечали, мечали”, “Дил орзуси” ҳиндча, “Агар сен ёнмасанг” туркча ва бошқа халқ қўшиқлари ўзбек тароналари билан бирга жаҳоннинг нуфузли саҳналарида янграб, унинг шуҳратига шуҳрат келтирган.
Айтишларича, буюк турк адиби Нозим Ҳикмат унинг қўшиқларининг шайдоси эди. Адибимиз А.Жўраевнинг ёзишича, “1957 йил Москвада бўлиб ўтган халқаро ёшлар ва талабалар фестивалида у илк бор “Араб тангоси”ни ижро этган. Пластинкага ёзиб олинган бу қўшиқ яшин тезлигида дунё бўйлаб тарқади ва унинг иқтидори шинавандалари томонидан ҳануз севиб келинади”.
Таниқли ўзбек бастакори, машҳур “Раъно” қўшиғи муаллифи Икром Акбаров афғонча “Эй сарбон”ни Москвада пластинкага ёзилишига оид қуйидагиларни эслаган (Қўшиқ санъаткор Москва касалхонасида муолажа олаётган пайтда ёзилган экан): “Иккинчи операцияга тайёргарлик кўриб юрган кезларда ҳам нуқул “ишлайлик”, дерди. Баъзан шанба-якшанба кунлари врачлардан рухсат сўраб, уни уйимизга олиб келардик.
“Эй сарбон” қўшиғи шу даврда яратилди, У сўз мусиқа оҳангларига тушмагунча қайтараверарди”. “Муҳаббат омаду олам дигар шуд” (“Муҳаббат келди-ю олам ўзгариб кетди”) мисраси билан бошланадиган тожикча қўшиқ ҳам (Зиёдулла Шаҳидий куйи) юксак маҳорат билан ижро этилганини санъат усталари қайд этган. Машраб Бобоев бежиз ёзмаган: “Бир миллат вакили бошқа миллат санъатини ўхшатиши қийин, аммо Ботир Зокиров “Эй сарбон”ни куйлаганида саҳро машаққатларини тортардингиз, фарангча қўшиғида армонларни унутиб, дикир-дикир сакраб, “Маро бебус”да битта бўса сўраб, қон йиғлардингиз”.
Ҳа, Ботир Зокиров ўзига хос ижрочилик мактабини яратиб кетди. У қўшиқларидек нафақат ўзбек санъати мухлислари қалбида, балки бутун Шарқ дунёси мусиқаси шайдолари ёдида мангу яшайди. Санъаткор таваллудининг 85-йиллигини нишонлаш доирасида ўтказиладиган тадбирлар, унинг номи билан очиладиган олий мактаб, ёдгорлик мажмуаси ва уй-музей, бошқа эзгу ишлар санъаткорнинг ижодий мероси янада оммавийлашига, айниқса, ёшларни миллий ва умумбашарий қадриятлар руҳида тарбиялашда хизмат қилади, деб ўйлаймиз.
Шоқаҳҳор САЛИМОВ,
ЎзА шарҳловчиси
